“Het tiert goedheid om me heen”

Nooit gedacht dat ik dat woord – ‘goedertierenheid’ – nog eens hardop zou zeggen. Maar ik flapte dat oud-kerkelijke woord er zo uit.

Op mijn seculiere enneagram-opleiding.

Als groep zijn we gewend om elke studiedag te eindigen met een woord of zin, die we meenemen naar huis. Op die bewuste dag hadden we stilgestaan bij het enneagramtype 1: ‘De Perfectionist’. Vooral het interview tussen een van de opleiders met een van de 14 groepsleden – een Type Eén – was bij mij blijven hangen.

Dit ‘schild’ past bij dit type:

Heel kort:

• Een type 1 gaat voor perfectie. Dat is zijn verleiding. Het typische voorbeeld dat is veel typen één ab-so-luut niet tegen spelfouten kan. Daar moet iets van gezegd worden.
• Ergernis wordt vermeden. Tenminste: zichtbare ergernis. Je zult een Eén niet snel boos zien. Maar vanbinnen kan het borrelen en koken en staat het ‘morele kompas’ constant aan.
• Die boosheid wordt als het ware gereguleerd en veranderd. Het afweermechanisme verandert de boosheid en ergernis in iets anders wat als substituut naar buiten komt. De woede wordt onderdrukt, en de precieze formulering of de corrigerende opmerking komt eruit. (Behalve als er genoeg zegeltjes zijn gespaard – en de bom kan ontploffen.)
• De Eén heeft de energie van de Zeven te pakken: de spontaniteit, de zelfspot, de relativiteit van het leven. ‘Moeten’ mag ‘ont-moeten’ worden, waardoor er ruimte komt voor de echte, de ware ontmoeting. Met anderen. En ook met jezelf.
• Hoe dan? Het enneagram biedt het Hogere Idee aan: volmaaktheid. De volmaaktheid bestaat al. Goedheid bestaat al. Dat geloof of dat ‘weten’ kan de Eén rustiger en minder geagiteerd maken. Ook kan het ervoor zorgen dat de woede, een prachtige en noodzakelijke emotie op een gezonde manier wordt gekanaliseerd. Met woede is niks mis, zoals met geen enkele emotie iets mis is. Alle emoties zijn neutraal, nodig en puur. Maar het maakt natuurlijk wel verschil of de woede meester over jou is, of andersom: dat jij je woede beheer(s)t.*1

Als christen-coach breng ik graag het Hoogste Idee binnen. Of nog liever: het Hoogste Zijn. En sterker nog: ik probeer te leven en te coachen vanuit het Zijn. Vanuit de naam van God: ‘Ik ben’. De godsnaam die Jezus van Nazaret toepast op zichzelf. Waar hij zelfs zo dicht tegenaan schuurt dat vereenzelviging tussen Jezus en de Naam ons als een mysterie-in-levende-lijve tegemoetkomt:

• ‘Ik ben… het leven.’
• ‘Ik ben… de deur voor de schapen.’
• ‘Ik ben…het leven.’
• ‘Ik ben… het licht voor de wereld’
• ‘Ik ben…(het)’ en de soldaten die Jezus in de tuin van Getsemané arresteren, vallen op de grond als ze die woorden horen.

Via de bijbel en in persoonlijke ervaringen heb ik Jezus leren kennen als de goede. Een man die perfectie nastreefde en – gelukkig! – niet te snel zei dat imperfectie ook al goed genoeg is. Ja echt, gelukkig. Ik begrijp dat perfectionisme een last kan zijn. Ik ken dat zelf ook. Maar om dan te zeggen dat perfectie er helemaal niet toe doet en dat imperfectie ook prima is… daarmee doen we Jezus en het Type Eén (om ons heen, en altijd voor een deel in alle andere typen) echt geen recht. Perfectie is een perfect streven, zou ik willen zeggen. Of in de woorden van Jezus: ‘Wat voor bijzonders doe je als je alleen je vrienden liefhebt en voor feestjes uitnodigt. Ik zeg tegen jullie: ‘Heb je vijanden lief. Wees volmaakt zoals mijn vader volmaakt is.’*2

De vraag is niet: Is perfectionisme goed of fout? De vraag is: uit welke bron leef je het volmaakte leven uit en heb je de rust en de (zelf)liefde om fouten en imperfectie onder ogen te komen, en te erkennen, en te belijden, en om vergeving te vragen? Volmaaktheid en perfectie kunnen, net als de Verleidingen van alle andere enneagramtypen, op een gezonde manier worden uitgeleefd.

Met perfectie en volmaakte goedheid is niets verkeerd. Integendeel. Daarom moest ik aan dat oude, rare, alleen nog in oude kerken en oude psalmberijmingen gebruikte woord denken. En toen ik aan de beurt was, zei ik:

‘Goedertierenheid, zou ik als samenvatting van vandaag willen zeggen.’

En ik voegde eraan toe: ‘Dat is een oud woord dat ik vanuit de kerk ken. Het is een vertaling van het Hebreeuwse woord ‘chèsèd’, dat vaak wordt vertaald met ‘genade’ of, veel zwakker in de nieuwste bijbelvertalingen, met ‘liefde’. Goedertierenheid zie ik zo voor me: het tiert goedheid om ons heen.’

Bewust of onbewust leven we in God, die (er) is. We zijn in hem. We bewegen ons elke dag in hem.*3 Aldus Paulus.*4 En dat geloof geeft ons iets wat veel Typen Eén heel goed aanvoelen en ons kunnen leren: verantwoordelijkheid, respect, discipline, integriteit, betrouwbaarheid en ja… ook mooi, goed en keurig taalgebruik en taalgevoel. Heerlijk.

Ja, echt. Heer-lijk. 🙂

*1 Beheerste woede zie ik ook bij Jezus. In het verhaal van de tempelreiniging (zie Johannes, hoofdstuk 2). Hij is pislink. Echt ontzettend kwaad als hij ziet dat de tempel in Jeruzalem een vercommercialiseerd handelshuis is geworden. ‘U mag gratis naar onze God, bij betaling van slechts [noem een bedrag] voor een schaap of duif…’

De gemiddelde Facebook-LinkedIn-verkoop-strategie, zeg maar. ‘Bij een bestelling van 50 euro, ontvangt u gratis…’

Gelovigen en niet-gelovigen, het zijn net mensen.

Tegen forse betaling-met-rente kon je als niet-Jood de tempel dus in. Jezus kan het niet langer aanzien, rent het tempelplein op, en tierend en schreeuwend gooit hij de tafels omver en slaat hij met een touw om zich heen. Beheerst, dat wel. Beheerst in de zin, dat hij geen mensen maar voorwerpen slaat. Zoals het beter is om met de deur te slaan dan je boosheid op je partner of je kinderen of op wie dan ook uit te leven.

En vergeef me alsjeblieft het woord ‘beter’. ‘Beter’ wil hier niet zeggen dat het alternatief goed is.

*2 Zie Matteüs, hoofdstuk 5 vers 48.

*3 Zie Handelingen, hoofdstuk 17 vers 28.

*4 Paulus zie ik als een Enneagramtype Eén. Hij was als Jood fel tegenstander van de nieuwe groepering, de Jezus-beweging, en wilde deze beweging het zwijgen opleggen. Door vervolging, marteling en gevangenschap. Op een van die dagen ontmoet hij in een visioen Jezus. Als bij heldere donderslag ziet Paulus letterlijk het licht, en raakt hij een paar dagen het zicht totaal kwijt. Zijn gedrevenheid en fanatisme – een typische trek van Enen – wordt langzaamaan gezonder en zijn temperament serener en milder – zie de deugd van Type Eèn. Hij heeft alleen last van (waarschijnlijk) een lichamelijke kwetsuur en vraagt God om die ‘angel’ weg te nemen. Dat doet de Heer niet. En Paulus krijgt te horen wat we allemaal nodig hebben, maar Enen in het bijzonder: ‘Mijn genade (chèsèd, overal tierende goedheid) moet jouw genoeg zijn.’ Genade is Gods maatwerk en het is niet voor niets dat juist Paulus daar vaak over schrijft. Hij voelt als geen ander hoe levensveranderend ‘goedertierenheid’ op ons kan inwerken. Het is geen idee, het is een manier van zijn. Een leefwijze. Een true way of life, geleerd van de man die zei: ‘I am the way. I am the truth. I am the life.’