Leef wijzer met het Enneagram! – een inleiding

Waar haalde Martin Luther King de persoonlijke kracht vandaan om het goede te doen?
Wat zou een begrijpelijke reden kunnen zijn dat Maxima op Willem-Alexander is gevallen?
Wat maakte Johan Cruijff zo onnavolgbaar in zijn taalgebruik?
Waarom giert de een met Gordon mee, en kan de ander hem absoluut niet uitstaan?

Wat maakt dat je met de ene collega meteen een klik hebt (“We zijn twee handen op één buik!”), en kost het contact met de andere college je veel meer energie (“Hij begrijpt mijn humor niet, terwijl hij misschien wel de slimste van ons allemaal is!”).
Hoe kun je meer begrip krijgen voor het karakter en het gedrag van jezelf en de ander?
Welk symptomatisch gedrag vertoon je als je lekker in je vel zit? Wat doe je bijna vanzelf als je onder spanning komt te staan?
Welke tool zou wel eens hét recept kunnen zijn om zowel de sfeer als de productiviteit op de werkvloer te verhogen?

Mijn leven veranderde toen ik kennis maakte met het Enneagram. Eindelijk kon ik omarmen wie ik was, en hoefde ik niet langer aangepast gedrag te vertonen. Ik ontdekte mijn eigen Type en de “lens” waardoor ik het leven bekijk.

Wat is het Enneagram?
Het Enneagram – letterlijk: Negen Typen – is een typologie van motivaties die gebaseerd zijn op onbewuste dwangmatige reactiepatronen in denken, doen en voelen. Het model brengt negen typen of “lenzen” in kaart waaruit de mens bestaat. Op 1 van die Typen scoor jij het meest. Een van die Typen zet jij het liefst de bril op. Zo beleef en bekijk jij jezelf en de wereld om je heen. Je bént dat type niet (tegen hokjesdenken), je herkent jezelf er het meest in.

Het blijft speculeren, maar het klinkt al boeiend dat het Enneagram waarschijnlijk een meer dan 4000 jaar oud gedragsmodel is, dat negen persoonlijkheidstypen in kaart brengt. Het model zou al in Babylonië of elders in het Midden-Oosten zijn gebruikt. In ieder geval heeft de oosterse wijsheidstraditie van de zogenaamde soefi’s, een mystieke stroming binnen de Islam, het model verder uitgewerkt. Maar ook boeddhisten en christenen hebben het model opgepakt en ingekleurd, evenals andere geestelijke stromingen die tot aan de dag van vandaag opgeld doen. Het model verbindt iedereen met elkaar, mannen en vrouwen, blank en zwart, seculieren en gelovigen. En dat is niet zo gek: het gaat over de mens. En je doet er niets aan: zo worden we geboren, en zo gaan we ooit weer.

Waarom het Enneagram?
Het Enneagram maakt inzichtelijk hoe wonderlijk wij mensen in elkaar zitten. Enerzijds helpt het je om te ontdekken en te begrijpen wat voor persoonlijkheidstype jij bent, anderzijds laat het model zien wat voor groeimogelijkheden en facetten je als mens(heid) bezit. Je ontdekt je (door)groei- en stressrichtingen. Het geeft inzicht hoe je je beter in relatie tot anderen kunt verhouden. De lijnen binnen het Enneagram laten de verbinding tussen de Typen zien. Het zijn ontspannings- en stresslijnen.

Er is één Type of “lens” waarvan jij zegt:

“Nou zeg, dat ben ik!”
En dat maakt het spannend en boeiend. Het geeft een kick om meer van jezelf te leren kennen. Het Enneagram kan je het gevoel geven dat je gekend bent. Dat je mag zijn wie je bent.
Tegelijk wordt het ook spannend als je zegt: “Dat bén ik!” Want het is een lens waardoor je kijkt, niet je identiteit. Maar het gekke en leuke is: je zult het gevoel krijgen dat het wèl over jou en je identiteit gaat. Je zult je gezien en erkend voelen als je je eigen Type ontdekt. Dat euforische gevoel, misschien wel een oerverlangen, kan begrip en zelfinzicht een mens dus geven. En dat is prima. De overgang tussen identiteit en gedrag is diffuus. En dat weten we ook wel. Soms gedragen we ons zoals het bij ons mooiste ik past. Soms doen we dingen waarvan we niet kunnen begrijpen dat we daartoe in staat waren. We kunnen heel goed met onszelf leven, maar ook heel goed langs onszelf heen. De mens… wat een wezen!

De negen Typen – nummers en namen
Het Enneagram kent negen hoofdtypen. Hoewel ze heel objectief en neutraal (geen hokjesdenken!) worden genummerd, heeft elk Type-nummer ook benamingen gekregen. Hier komen ze. (NB. Elke mannelijke benaming kent uiteraard een vrouwelijk equivalent: ‘De Gastheer’ is ook ‘De Gastvrouw’.)

Type 1.
De Perfectionist, de Idealist, de Advocaat, De Leraar, De Hervormer, De Moraalridder, De Organisator.

Type 2.
De Helper, de Dienaar, de Gastheer, de Altruïst, de Geliefde, de Verzorger, de Behager, de Speciale Vriend.

Type 3.
De Bereiker, de Charmeur, de Professional, de Motivator, het Rolmodel, het Toonbeeld, de Communicator, de Statuszoeker, “De Beste”.

Type 4.
De Individualist, de Aristocraat, de Bohémien, de Kunstenaar, de Romanticus, de Melancholicus, de Estheet, het tragische Slachtoffer, de Speciale.

Type 5.
De Waarnemer, de Beeldenstormer, de Probleemoplosser, de Denker, de Innovator, de Specialist, de Radicaal, de Deskundige.

Type 6.
De Loyale, de Verdediger, de Vriend, de Hoeder, de Ware Gelovige, de Twijfelaar, de Troubleshooter, de Traditionalist, de Betrouwbare.

Type 7.
De Optimist, de Entertainer, de Realist, de Generalist, de Multitasker, het Wonderkind, de Dilettant, de Connaisseur, de Animator.

Type 8.
De Leider, de Onafhankelijker, de Beer, de Uitdager, de Beschermer, de Kostwinner, de Ondernemer.

Type 9.
De Vredestichter, de Scheidsrechter, de Dromer, de Heler, de Verzoener, de Trooster, de Utopist, de Diplomaat, “Niemand in het bijzonder”.

Wat kun je verder met het Enneagram?
Ja, wat niet?

1. Je kunt een sterkte-zwakte-analyse van jezelf maken. Hoe is je ego opgebouwd, waar gij het liefst voor (verleiding), wat ga je het liefst uit de weg (vermijding) en hoe controleer je dit systeem (afweermechanisme). En wat is je groeipad. Wat gebeurt er in positieve zin met je als je van je ego wordt bevrijd? Hoe werkt dat dan? En spiritueel/geestelijk: welke rol heeft God hierin? Hoe werken God en jji samen?
2. Je kunt de Kernkwaliteiten aan het Enneagram toevoegen. Wat zijn de kernkwaliteiten, de valkuilen, de uitdagingen en de allergieën van elk Type? Hoe kun je je als werknemer misschien nog beter laten benutten? En spannender: zit je op de goede plek op je werk?
3. Erg leuk en leerzaam: aan welke BN’ers of beroemde personen uit het verleden wil ik mij (absoluut niet) spiegelen? Welke voorbeeldfiguren halen het beste in mij naar boven, en welke mensen kunnen wat leren van mijn type?
4. Ken je ze nog, de hoofdzonden (uit de film Seven bijvoorbeeld)? Elk Type is gevoelig voor een van de hoofdzonden. Al liggen de vaker gebruikte woorden ‘passie’ en ‘drijfveren’ natuurlijk wel wat beter in het gehoor…
5. Het model maakt ruimte voor 18 typen. Elk Type heeft namelijk ook een vleugel naast zich. Dus een Type 3 heeft een 2-vleugel of een 4-vleugel. Dat geeft twee verschillende Typen 3, met uiteraard veel overeenkomende punten.
6. Het Enneagram geeft in mijn ervaring ruimte voor het eerlijke gesprek. Wat zijn je sterke punten? Waar wil je aan werken? Waaraan erger je je bij de ander? Wat maakt dat je je niet zo begrepen voelt, terwijl je je toch echt zo normaal mogelijk gedraagt? Als er ruimte komt voor openheid richting elkaar, heb je aan het Enneagram een uitmuntende tool!

Pluspunten van het Enneagram op een rij
Enkele pluspunten van het Enneagram:

a. Het Enneagram is concreet. Geen meta-gepraat of analyses die zo vaag zijn dat ze wel waar moeten zijn (het horoscoop-gevoel). Het gaat echt over jou, je gedrag, en dat laatste raakt je identiteit.
b. Het Enneagram werkt interrelationeel. Leefjijwijzer gelooft niet in zelfontplooiing en individualistische groeikracht. Juist in het contact met anderen leer je jezelf pas kennen. Het enneagram brengt alle typen in beeld. je zult ze allemaal in jezelf herkennen… maar één lens dus het meest, en daarom hebben we elkaar nodig om als mensheid gezond met elkaar om te gaan. En daarbij geloof ik dat we gedragen worden door de God die in geen model te vangen is.
c. Het Enneagram is multi-disciplinaal toepasbaar. Je kunt het model in gesprek laten gaan met verschillende disciplines, zoals de biologie, de filosofie, de psychologie en de moeder aller disciplines: de theologie.

De kern van alles blijft: het gaat om de verwondering! Om de Liefdesbron waaruit we voortkomen, en om de ander zoals om onszelf. We zijn stuk voor stuk en mens voor mens zo ongelooflijk geliefd, mooi en uniek.

Het Enneagram op jouw bedrijf? Boek de Enneagramdominee van Leefjijwijzer.nl!
Is het Enneagram iets voor jou? Ga naar mijn coachingspagina én op onderzoek uit!
is het Enneagram iets voor jou (kerk)leiderschapsteam of jouw geloofsgroep. Laat je inspireren, boek een training of workshop en ga spelen met het enneagram!

Kortom:
Mens, leef!
Laten we wijzer worden.
Met elkaar.
Leefjijwijzer!

David Heek
Spreker, Coach en Speler

PS. Laat je inspireren op de Leefjijwijzer-blogpagina!